اقتصاد زیرزمینی

در پست قبلی به اقتصاد زیرزمینی یونان اشاره کرده بودم که دوستی ایمیل زده و در مورد نحوه اندازه گیری اندازه اقتصاد زیرزمینی سوال کرده. تعاریف مختلفی در مورد اقتصاد زیرزمینی وجود داره. کلا اقتصاد زیرزمینی به فعالیتهایی گفته میشه که توسط دولت قابل نظارت نیست. برای مثال معلم خصوصی که موسیقی تدریس میکند تا قاچاقچی مواد مخدر میتونند شامل فعالیتهای اقتصاد زیرزمینی باشند. شناختن این فعالیتها میتونه به شناختن اقتصاد یک کشور و حتی مشکلات سیاسی و اجتماعی یک کشور کمک بکنه. البته میشه این فعالیتهای اقتصادی را به دو دسته تقسیم کرد آنهایی که غیر قانونی هستند و آنها که قانونی هستند. برای مثال معلم خصوصی که سه تارتدریس میکنه در مورد درآمدش به دولت گزارشی ارایه نمیکنه و برای همین از پرداخت مالیات هم فرار میکنه ولی اگر یه روز پول حق التدریسش رو بهش ندن و صاحبخونه سه تارش رو بشکنه بکوبه تو سرش میتونه بره دادگاهی یا پلیسی شکایت کنه ولی اگر یک قاچاقچی  عمده مواد مخدر به یک قاچاقچی خرده پا مواد بده و طرف مقابلش مواد رو تحویل بگیره و پولی نده قاچاقچی عمده نمیتونه بره دادگاه شکایت کنه و بگه چنین مشکلی داره. خب میره شرخری پیدا میکنه و اینطوری از بیزنس خودش حفاظت میکنه. توی اخبار حوادث روزنامه ها داستان های آدم ربایی زیادی میشه پیدا کرد که رفتن بچه یه بیچاره ای رو دزدیدن و پول خواستن. یه جا از قول یک مقام پلیس میخوندم که بیشتر این آدم ربایی ها که بعضی وقتها پای پلیس هم به پرونده باز میشه مربوط به اختلافات معامله گران مواد مخدره.  یا مثلا بخواین وقایع سیستان و بلوچستان را تحلیل کنید باید ببینید که اندازه اقتصاد زیرزمینی این استان که شامل قاچاق مواد مخدر و سوخت و امثالهم هست چقدره. گرفتاری هم اینه بیزنس ها بدلیل اینکه نمیتونن برای حفاظت از خودشون از پلیس و سیستم قضایی دولتی استفاده کنند میرن برای خودشون تفنگچی و شرخر استخدام میکنن. کم کم که اینها قدرتشون بیشتر میشه کنترل دولت هم بر این متاطق کمتر میشه. یعنی یه جورایی همین بیزنس ها برای خودشون یه دولت زیرزمینی درست میکنند. همین ریگی تروریست نمونش که زاییده این اقتصاد زیرزمینی بود و کلی شرارت کرد.البته توجه داشته باشین که هدف فعالان زیرزمینی و عواملشون امنیت بیزنسشونه و نمیخوان با دولت بیخودی درگیر بشن. ولی چون نظارتی روی عواملشون نیست براحتی میتونن با تحریک خارجی و دریافت پولی شرارت کنند. این داستان مختص ایران نیست و همه جای دنیا مشاهده شده. برای مثال سال گذشته بین باندهای مواد مخدری که بین آمریکا و مکزیک فعالیت میکنند اختلافی پیش اومد و بین این دو باند که نمیتونستن برن دادگاه دولتی مشکلشون رو حل کنند جنگ شد و توی شهر مرزی مکزیک درگیری و تیراندازی شد و پلیس نمیدونست طرف کی رو باید بگیره! بعد یه سری گفتن بیاین مثل هلند مواد مخدر را آزاد کنید. با این بگیر وببندها که کسی نبوده که اهل مواد باشه و مواد گیرش نیاد. لااقل تجارتش را آزاد کنید که این باندها درست نشه و امنیت مردم در خطر نیوفته.

 خلاصه شناخت فعالیتهای زیرزمینی و اندازه آن مهمه.  فردریش اشنایدر که استاد اقتصاد در دانشگاهی در اتریش است مقالاتی در این زمینه دارد که میتونید لیست مقالات را اینجا ببینید. یک مقاله هم داره که فعالیتهای قانونی زیرزمینی را اندازه گرفته. جالب هم اینه که سایز فعالیتهای قانونی ولی زیرزمینی در ایران را حدود بیست درصد حساب کرده که هم اندازه نروژ و اسپانیاست. ولی توجه کنید که این شامل فعالیتهای غیرقانونی مثل قاچاق مواد مخدر و مشروبات الکلی و … نمیشه.