مجادلات ارزی و عاقبت دخالت در بازار

جنگ لفظی بین آمریکا و چین در مورد سیاستهای ارزی داره بالا میگیره. رییس صندوق بین المللی پول هم آمده وسط و هشدار داده. چند روز قبل از اجلاس بیست کشور صنعتی در تورونتو که ۲ ماه پیش برگزار شد چین اعلام کرد که سعی میکنه از کنترل بازار ارز دست بکشه و بذاره یوآن تقویت بشه (برای خوشایند سران کشورهای دیگر) که تاکنون چنین اتفاقی نیوفتاده. ولی عواقب این داستان چیه و از کجا ناشی میشه؟

درسته که سیستم کمونیستی چین در چند دهه گذشته از اقتصاد آزاد اقتباس کرده ولی هنوز تصمیم های مهمی چون سیاستهای ارزی و محدودیت تک فرزندی توسط حکومت مرکزی اعمال میشه (به میزان آزادی های سیاسی کاری نداریم). بهانه هم این بوده که باید با تقویت صادرات اشتغال ایجاد کرد و همزمان رشد جمعیت را کنترل کرد تا نان خورها کم شوند. این دید کنترلی که باید در مورد بچه دار شدن ملت هم حزب کمونیست تصمیم بگیره (هرچند ظاهرا به نظر میاد که تصمیمی است که به نفع جامعه گرفته شده)  باعث خواهد شد که تغییراتی در هرم جمعیتی بوجود بیاد. هم اکنون تعداد افراد خارج از بازار کار (عمدتا کودکان و بازنشستگان) حدود ۴۰ درصد کل جمعیته ولی در این نسبت روند صعودی داره میگیره و در سی سال آینده به ۶۰ درصد خواهد رسید. برخلاف هند که این نسبت ۵۵ درصده و روند نزولی را داره طی میکنه. زمان ایندیرا گاندی که به سیاستهای آزادی در اقتصاد کمتر اعتقاد داشت زمزمه های کنترل جمعیت به برکت سیستم دموکراتیک هند در نطفه خفه شد. هرچند هند از رشد اقتصادی کمتری نسبت به چین برخوردار بوده ولی به نظر میرسه که آینده بهتر و با ثبات تری نسبت به چین داشته باشه.

اما برگردیم به سیاست ارزی چین. این درسته که چینی ها با سرمایه گذاری دلارهای حاصل از صادرات در آمریکا باعث شدند که يوان تقویت نشده و با حفظ تراز مثبت تجاری با آمریکا رشد خودشان را تضمین کنند ولی این نحوه دخالت در بازار در نهایت چه عواقبی خواهد داشت؟ اولا که دولت چین بخاطر فضای بسته سیاسی اش نگران بحرانهای اجتماعی است. هم اکنون میلیونها چینی در کارخانجاتی مشغول کارند که محصولاتشان به آمریکا صادر میشود و تقویت ۲۰ درصدی يوآن کافی است که میلیونها نفر را بیکار کنه و باعث بحرانهای اجتماعی بشه. برای همین سران چین ناگزیر هستند که سیاست فعلی را ادامه دهند والا سیستم بسته سیاسی با بحران جدی مواجه میشه. خوب اگر همین سیاست را ادامه دهند چه اتفاقی میوفته؟ چین تا حالا دو تریلون دلار در آمریکا سرمایه گذاری کرده و باید به همین کارش ادامه بده که دیگه خوشایند آمریکا نیست. دولت آمریکا هم به برکت جنگ عراق و هزینه تراشی های اوباما داره کسری بودجه اش بزرگتر میشه و کم کم به این فکر میوفته که مثل ورشکسته ها بگه که قرض چین را نمیدم. بهمین سادگی! ممکنه بگین این مساله به اعتبار اقتصادی آمریکا لطمه میزنه. خوب بزنه ممکنه ارزشش رو برای آمریکایی ها داشته باشه! یا باید تن به تورم داخلی بدن و به مردم خودشون فشار بیارن یا به چینی ها. آنوقت میشه دید که دخالت های ارزی دولت چین باعث شده که تریلون ها دلار از ثروتشان به جیب آمریکایی ها بره. این هم یه جور فیدبک یازار آزاده تا درسی باشه تا کسی که تو سیستم بازار آزاد خیلی دخالت نکنه!

خلاصه این دو عول اقتصادی تو مسیر بدی افتادن. البته در دعوای بدهکار و طلبکار این بدهکاره که دست بالا داره. شاید بحران حاصل از این دعوا نشون بده که سیستم سیاسی بسته ای که اقتصاد بازار آزاد پیشه کرده نمیتونه در دراز مدت پایدار بمونه. همانطور که در شیلی پینوشه ای که سیاست های باز اقتصادی پیشه کرد مجبور شد قدرت را ول کنه سیستم کمونیستی چین هم ممکنه با به بن بست رسیدن مجبور بشه از قدرت کناره گیری کنه.